تبیین نقش تمرکزگرایی فعالیت های صنعتی کلانشهر تبریز در عدم تعادل های ناحیه ای (مطالعه موردی: استان آذربایجان شرقی)

یکی از ویژگی های کشورهای جهان سوم، تمرکز شدید جمعیت، فعالیت ها و عدم تعادل فضایی در برخورداری از امکانات است. بر طبق این ویژگی بخش عمده ای از امکانات، فعالیت ها و جمعیت در یک یا چند نقطه تمرکز می یابد و باعث بروز نابرابری های منطقه ای می شود. در این راستا هدف این تحقیق، ابتدا ارزیابی سطح توسعه شهرستان های استان آذربایجان شرقی از نظر شاخص های صنعتی با استفاده از مدل تحلیل عاملی و سطح بندی آن ها با بهره گیری از مدل تحلیل خوشه ای است. به منظور محاسبه میزان تمرکز فعالیت های صنعتی از مدل ضریب تمرکز و برای بررسی میزان نابرابری های آن از مدل ضریب پراکندگی (cv) استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق شهرستان های استان آذربایجان شرقی از سال های 1385 تا 1390 بوده و روش تحقیق به صورت « توصیفی ـ تحلیلی » است. داده های تحقیق به روش کتابخانه ای و مراجعه حضوری به ادارات جمع آوری شده است. نتایج بدست آمده نشان می دهد که در شاخص های صنعتی در طی 6 دوره مورد مطالعه شهرستان تبریز در رتبه اول توسعه صنعتی و شهرستان های چاراویماق، ورزقان و خدا آفرین در رتبه های آخر قرار گرفته اند. میزان تمرکز محاسبه شده بیانگر آن است که شهرستان تبریز در تمام دوره ها بیشترین میزان فعالیت های صنعتی را در خود متمرکز ساخته و باعث پیشرفت مرکز استان و توسعه نیافتگی شهرستان های پیرامون گشته است. شهرستان تبریز در میزان ورودی و خروجی مسافران و کالای جابجا شده تفاوت بسیار عمیقی با سایر شهرستان های استان داشته است. کاربرد مدل ضریب پراکندگی بیانگر وجود نابرابری قابل توجه در بین شهرستان ها است. ضریب همبستگی پیرسون وجود رابطه معنی دار میان تمرکز فعالیت های صنعتی و عدم تعادل های ناحیه ای را تأیید می نماید.